Hans Zimmer’ın En Çok Tercih Ettiği Ses Efekti; Shepard Tone

Emirhan Çelikoğlu //

Ben sinema tutkunu biriyim. Bir fırsat bulduğum an film izlemeyi ve izlediğim filmlerin eleştirilerini okumayı çok severim. Bunu rahmetli enişteme borçluyum diyebilirim. Zamanında eniştemin bir sineması vardı. Haftanın birkaç günü oraya gidip, film izlerdim. Bazı filmleri 20’nin üzerinde sinemada salonunda izlemişliğim bile vardır. Bunu yaparken hiç sıkılmazdım ve sanki ilk defa izliyormuş gibi izlemeye devam ederdim. Birçok örnek sayabilirim ama unutamadıklarım arasında örnek olarak verebileceğim ‘’The Dark Knight’’ vardır. Beni o film büyülemişti. Aynı zamanda çizgi roman sevdalısı ve sinefil biri için inanılmaz bir filmdi. İşte bu sayede ‘’Christopher Nolan’’ tanıdım. Önceki filmlerini izlemiştim ama kendisinin nasıl bir deha olduğunu bilmiyordum çünkü daha 11 yaşındaydım. Bu filmde unutamadığım çok şey vardı. Oyunculuklar, psikolojik etkisi, yönetmenlik vs. ama bir şey aklımdan çıkmıyordu. Tabi ki bu şey filmin soundtrackleriydi. Soundtrackleri her dinlediğimde beni gaza getiriyor ve tekrar filmin etkisine sokuyordu. Bu soundtrackleri kimin çıkardığını araştırdım ve bunun arkasında ‘’Hans Zimmer’’ olduğunu öğrendim. Bu sayede ‘’Hans Zimmer’’ ile tanışmış oldum.

Hans Zimmer genel olarak hikayeleri iyi bir şekilde yorumlayarak, çok iyi besteler çıkartabilmeyi başaran bir besteci. Kendine has tarzı ile birçok iyi filmde, kendisini görüyoruz. İnsan psikolojisini iyi bir şekilde analiz etmiş ve müziklerine bunu iyi bir şekilde harmanlamıştır. Hans Zimmer, filmlerdeki gergin bir ortamı, müziklerindeki teknikleri ile daha gergin ve yorucu hale getiriyor. Müzikleri ile yarattığı bu gergin ortamın en önemli sebeplerinden bir tanesi müziklerinde kullandığı bir efektten kaynaklanıyor. Bu efekte ‘’Shepard Effect’’ yani ‘’Shepard Tonu’’ deniliyor.

Shepard Tonunu kısaca size anlatmak istiyorum. Birden fazla sesin, (farklı oktavlarda) aynı anda, üst üste oluşan sonsuz bir döngü haline gelen bir ses illüzyonudur. Örnek olarak 200 hz, 400 hz ve 800 hz olan 3 farklı sesin üst üste binmesi diyebiliriz. Bu işin aynı zamanda ‘’Shepard Gam’’ var. Peki bu nedir? Shepard Gamı, aralarından birer oktav bulunan bir dizi Shepard Tonundan oluşan gamdır. Buna örnek olarak 3 tane ses ele alalım. En üstteki ses giderek azalır, ortadaki ses artar ve en alttaki bass sesi artık duyulabilir hale gelir. Bunu arka arkaya çaldığımızda ise sürekli bir yükselme sesi meydana gelir. Bu sonsuz bir döngü halinde devam eder. Bu gamı ters bir şekilde çaldığımızda müzikte bir düşüş duyulur. Bu efekt, müziklerde yükselme ve düşüş etkisi yaratıyor. Bunu müziklere yedirdiğimizde ortamın gerginliğini daha çok arttırıyor.

Hans Zimmer, bestelerinde bu efekti bolca kullanıyor. Buna örnek olarak Interstellar, Inception, Sherlock Holmes ve Dunkirk’ü soundtracklerini verebiliriz. Özellikle Dunkirk’ü örnek vermek istiyorum çünkü Dunkirk filminin temel taşlarından bir tanesi bu efekttir. Film tamamen bu efekt üzerine inşaa edilmiştir. Bu efekti, müzik olarak duymak istiyorsanız eğer, Dunkirk’ün soundtracklerinden bir tanesi olan ‘’The Mole’’ bakabilirsiniz. Bu efekt sadece müziklerde mi kullanılıyor? diye soruyorsanız eğer cevabım The Dark Knight filmindeki Batpod ses efektinde bulunmaktadır. Aynı zamanda Pink Floyd’da bu efekti ‘’Echoes’’ adlı parçalarında kullanmıştır. Doğru bir ses dizaynı ile Shepard Tonu’nu kullanırsanız kullanmak istediğiniz parçada hoş bir ses yakalayabilirsiniz.